Το γεννητικό σύστημα χρησιμεύει για την αναπαραγωγή του ανθρώπου και διακρίνεται στο γεννητικό σύστημα του άνδρα και στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας. Αποτελείται συνεπώς το κάθε σύστημα από διαφορετικά όργανα τόσο στον άνδρα όσο και στη γυναίκα.

Γεννητικό σύστημα άντρα

Το γεννητικό σύστημα του άνδρα αποτελείται από τα εξής όργανα:

  • Τους γεννητικούς αδένες ή όρχεις.
  • Τις επιδιδυμίδες.
  • Τους σπερματικούς πόρους.
  • Τις σπερματοδόχες κύστεις
  • Τους εκσπερματικούς πόρους. 
  • Τον προστάτη.
  • Το πέος, που είναι το όργανο της συνουσίας.

Οι όρχεις - Επιδιδυμίδες

Κάθε όρχις αποτελείται εξωτερικά από μια ινώδη κάψα και στο εσωτερικό περιέχει μεγάλο αριθμό λεπτά σωληνάρια, τα σπερματικά, από το τοίχωμα των οποίων παράγονται τα σπερματοζωάρια. Μεταξύ των σπερματικών σωληναρίων υπάρχουν ειδικά κύτταρα, τα διάμεσα κύτταρα, για τα οποία πιστεύεται ότι παράγουν τις ανδρικές ορμόνες.

Σπερματικός πόρος - Σπερματικές κύστεις - Εκσπερματικοί πόροι

Από το άκρο της επιδιδυμίδας αρχίζει ο σπερματικός πόρος, ένας λεπτός σωλήνας μήκους 45 εκατοστών, με μυϊκό τοίχωμα που περιστέλλεται και υποβοηθά την κίνηση των σπερματοζωαρίων προς τα πάνω. Ο σπερματικός πόρος πορεύεται αρχικά προς την ουροδόχο κύστη και στο ύψος του προστάτη σχηματίζει τη σπερματική λήκυθο. Εν συνεχεία, ενώνεται με τον πόρο της σπερματοδόχου κύστης, οπότε προκύπτει ο εκσπερματιστικός πόρος που συνεχίζει μέσα στον προστάτη και καταλήγει στην προστατική μοίρα της ουρήθρας. Τα σπερματοζωάρια κατά τη διαδρομή τους αυτήν αναμειγνύονται με το σπερματικό υγρό που παράγεται από τους επικουρικούς γεννητικούς αδένες.

Ο σπερματικός πόρος διακρίνεται σε 5 μοίρες:

  • την ορχική, η οποία ξεκινάει από τον κάτω πόλο του όρχεως και φτάνει έως περίπου τον άνω πόλο πίσω από την επιδιδυμίδα.
  • την τονική, η οποία ξεκινάει από τον άνω πόλο του όρχεως και φτάνει μέχρι το έξω
    στόμιο του βουβωνικού πόρου
  • τη βουβωνική μοίρα, η οποία βρίσκεται στο πλάγιο τοίχωμα της πυέλου.
  • την πυελική μοίρα, η οποία βρίσκεται στο πλάγιο τοίχωμα και
  • την κυστική, η οποία βρίσκεται πίσω από την ουροδόχο κύστη και εσωτερικά από
    τη σπερματοδόχο κύστη. Φτάνει μέχρι τη βάση του προστάτη.

Ο σπερματικός τόνος αποτελείται από τον

  • σπερματικό πόρο και την αρτηρία του
  • τα σπερματικά αγγεία και νεύρα και
  • από τους χιτώνες του όρχεως από την κάθοδο του στο όσχεο.

Ο προστάτης

  • Είναι ένας μικρός αδένας που υπάρχει μόνο στους άνδρες,
  • Έχει σχήμα και μέγεθος κάστανου.
  • Βρίσκεται μπροστά και κάτω από την ουροδόχο κύστη,
  • Περιβάλλει την αρχική μοίρα της ουρήθρας.

Ο ρόλος του προστάτη είναι η παραγωγή ενός υγρού που αναμειγνύεται με το σπέρμα και εξασφαλίζει τη ζωτικότητα των σπερματοζωαρίων, βοηθώντας έτσι στην αναπαραγωγή και τη γονιμοποίηση.

Το πέος

Το πέος αποτελείται από τα δύο σηραγγώδη σώματα και το σηραγγώδες σώμα της ουρήθρας. Τα εξωτερικά περιβλήματα της ελεύθερης μοίρας είναι η πόσθη, η οποία καλύπτει την βάση, και η ακροποσθία, η οποία καλύπτει την κεφαλή του πέους.

Λειτουργίες του γεννητικού συστήματος του άνδρα

Οι γεννητικοί αδένες του άνδρα, οι όρχεις, εμφανίζουν δύο ξεχωριστές λειτουργίες:

  • Εξωκρινής λειτουργία, παράγουν τα σπερματοζωάρια.
  • Ενδοκρινής λειτουργία, παράγουν ορμόνες

Τα σπερματοζωάρια είναι τα γεννητικά κύτταρα δημιουργούνται στους όρχεις.  Το σπερματοζωάριο έχει ολικό μήκος 50 μm και αποτελείται από τέσσερα μέρη:

  • την κεφαλή,
  • τον αυχένα
  • το σώμα και
  • την ουρά.

Οι όρχεις παράγουν ανδρογόνο (τεστοστερόνη) και οιστρογόνα σε πολύ μικρή ποσότητα. Η τεστοστερόνη κυκλοφορεί στο αίμα και είναι υπεύθυνη για τη σπερματογένεση και την ανάπτυξη και διαμόρφωση των χαρακτηριστικών του φύλου.

Γεννητικό σύστημα της γυναίκας

Το γεννητικό σύστημα της γυναίκας αποτελείται από έσω και έξω γεννητικά όργανα.

Τα έσω γεννητικά όργανα της γυναίκας είναι:

  • Οι δύο ωοθήκες, δεξιά και αριστερά, που παράγουν τα γεννητικά κύτταρα της γυναίκας (ωάρια) και τις γεννητικές ορμόνες (οιστρογόνα).
  • Οι δύο σάλπιγγες ή ωαγωγοί, που μεταφέρουν το ωάριο από την ωοθήκη προς τη μήτρα. Στις σάλπιγγες γίνεται η γονιμοποίηση του από το σπερματοζωάριο. 
  • Η μήτρα, που είναι το όργανο που φιλοξενεί και τρέφει το γονιμοποιημένο ωάριο.
  • Ο κολεός ή κόλπος, που είναι το όργανο που υποδέχεται το πέος κατά τη συνουσία και διά μέσου του οποίου διέρχεται το έμβρυο κατά τη γέννησή του.

Τα έξω γεννητικά είναι γνωστά ως αιδοίο και αποτελούνται από:

  • Το εφήβαιο, ή όρος της Αφροδίτης, το οποίο είναι έπαρμα του δέρματος που καλύπτεται από χαρακτηριστικό τρίχωμα.
  • Τα μεγάλα χείλη, τα οποία είναι δύο εξωτερικές πτυχές δέρματος που περιβάλλουν το άνοιγμα του κόλπου.
  • Τα μικρά χείλη, που παριστούν δύο μικρότερες πτυχές και βρίσκονται εσωτερικά των μεγάλων χειλέων.
  • Την κλειτορίδα, η οποία βρίσκεται στο σημείο που ενώνονται τα άνω άκρα των μικρών χειλέων. Η κλειτορίδα είναι μικρό όργανο με στυτικό ιστό, όπως το πέος.
  • Τον πρόδομο του κόλπου. Παριστά χώρο, στον οποίο εκβάλλουν: η ουρήθρα, ο κόλπος και τα στόμια των βαρθολινείων και παραουρηθρικών αδένων.
  • Τους βαρθολίνειους αδένες. Μικρού μεγέθους αδένες, που βρίσκονται όπισθεν των μικρών χειλέων και εκκρίνουν βλέννα για τη διευκόλυνση της σεξουαλικής επαφής.
  • Τους βολβούς του προδόμου. 

Ωοθήκες

Οι ωοθήκες έχουν σχήμα αμυγδάλου και βρίσκονται στα πλάγια τοιχώματα της μικρής πυέλου. Σε κάθε ωοθήκη διακρίνουμε δύο χείλη, το μπροστά και το πίσω, δύο άκρα το άνω και το κάτω καθώς και δύο επιφάνειες, τη μέσα και την έξω. Το μήκος της κάθε ωοθήκης είναι 3-4 εκατοστά και το πλάτος της 1,5-2 εκατοστά

Σάλπιγγες ή Ωαγωγοί

Οι σάλπιγγες είναι δύο και εκφύονται από τα πλάγια του σώματος της μήτρας. Έχουν μήκος περίπου 10-13 cm. Διακρίνονται τέσσερα τμήματα της σάλπιγγας:

η μητριαία μοίρα, 

ο ισθμός,

η λήκυθος και

ο κώδωνας, που το άκρο του καταλήγει στους κροσσούς. 

Η μήτρα

Η μήτρα είναι ένα κοίλο όργανο (δηλαδή περικλείει στο εσωτερικό της κοιλότητα). Τα τοιχώματα της κοιλότητας αυτής αποτελούνται κατά κύριο λόγο από μυϊκό ιστό και σε μικρότερο ποσοστό από συνδετικό ιστό (έτσι ονομάζεται το είδος αυτό του ιστού, που βασική λειτουργία έχει τη σύνδεση των ιστών και των οργάνων του σώματος, αλλά και τη στήριξή τους).

Στη μήτρα διακρίνουμε τρεις ανατομικές περιοχές: 
•    Τον πυθμένα, που είναι το ανώτερο καμπύλο τμήμα της μήτρας, όπου και συναντάμε τα έσω σαλπιγγικά στόμια

•    Το σώμα, που είναι το τμήμα της μήτρας, το οποίο εκτείνεται κάτω από τον πυθμένα μέχρι το σημείο, όπου στενεύει τόσο το τοίχωμα της μήτρας, όσο και η ενδομητρική κοιλότητα.

•    Τον τράχηλο, που είναι η κατώτερη μοίρα  και πιο στενή περιοχή της μήτρας. 

Κολεός ή κόλπος

Ο κόλπος είναι κατ’ ουσίαν ο σωλήνας, που συνδέει το αιδοίο με την είσοδο της ενδομητρικής κοιλότητας, δηλαδή το έξω τραχηλικό στόμιο. Στον κόλπο διεισδύει το εν στύσει πέος κατά τη σεξουαλική επαφή, εντός αυτού εκσπερματώνει ο άνδρας προκειμένου να επιτευχθεί γονιμοποίηση του ωαρίου και έναρξη κύησης και εξ’ αυτού εξέρχεται το μωρό κατά το δεύτερο στάδιο του τοκετού και ο πλακούντας στο τρίτο στάδιο του τοκετού.

Αιδοίο

Με τον όρο αιδοίο αναφερόμαστε στα εξωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας.

Εφήβαιο

Το εφήβαιο ονομάζεται αλλιώς και όρος της Αφροδίτης. Το εφήβαιο είναι ένα τριγωνικό έπαρμα (ύψωμα ή εξόγκωση) η βάση του οποίου είναι στραμμένη προς το κατώτερο μέρος της κοιλιάς (ονομάζεται «υπογάστριο»), ενώ η συνέχεια της κορυφής του είναι τα μεγάλα χείλη του αιδοίου.

Μεγάλα χείλη του αιδοίου

Τα μεγάλα χείλη είναι δύο επιμήκεις πτυχές του δέρματος, οι οποίες αρχίζουν από το εφήβαιο και εκτείνονται έως το περίνεο. Ανάμεσά τους βρίσκεται η αιδοιική σχισμή.

Μικρά χείλη του αιδοίου

Είναι λεπτές πτυχές του δέρματος και μοιάζουν με βλεννογόνο. Καλύπτονται από τα μεγάλα χείλη και χωρίζονται από την είσοδο του κόλπου με μία αύλακα, τη νυμφουμενική αύλακα. Προς τα εμπρός τα μικρά χείλη περιβάλλουν την κλειτορίδα. Τα πίσω άκρα των μικρών χειλέων ενώνονται το ένα με το άλλο και σχηματίζουν το χαλινό των μικρών χειλέων.

Κλειτορίδα

Αντιστοιχεί στο ανδρικό πέος. Αποτελείται από δύο σκέλη, το σώμα και τη βάλανο. Το συνολικό της μήκος είναι περίπου 6 εκατοστά αλλά τα σκέλη της με μέρος από το σώμα είναι κρυμμένα, ενώ το υπόλοιπο μέρος του σώματος και η βάλανος φαίνονται. Το μήκος του εμφανούς τμήματος του σώματος και της βαλάνου είναι συνήθως περίπου 2 εκατοστά.

Ωοθηκικός κύκλος

Ο ωοθηκικός κύκλος της γυναίκας περιλαμβάνει δύο κύριες διαδικασίες. Στην πρώτη επιτελείται η ωρίμανση και η απελευθέρωση ενός ωαρίου ικανού για γονιμοποίηση, ενώ στην δεύτερη γίνεται κατάλληλη προετοιμασία του ενδομητρίου για την εμφύτευση του γονιμοποιηθέντος ωαρίου,

Διαιρείται σε δύο φάσεις:

στην παραγωγική και στην εκκριτική.

Η παραγωγική φάση του κύκλου αρχίζει από την πρώτη ημέρα της εμμήνου ρύσεως και διαρκεί μέχρι την ωοθυλακιορρηξία. Στην φάση αυτή επιτελείται η ωρίμανση και η ρήξη ενός ωρίμου ωοθυλακίου υπό την επίδραση των ορμονών. Στην φάση αυτή, επίσης, και υπό την επίδραση των οιστρογόνων, τα οποία παράγονται από την ωοθήκη, προετοιμάζεται το ενδομήτριο για να υποδεθεί το γονιμοποιημένο ωάριο.

Η εκκριτική φάση αρχίζει αμέσως μετά την ωοθυλακιορρηξία και διαρκεί μέχρι την επόμενη εμμηνορρυσία. Κατά την φάση αυτή δημιουργείται το ωχρό σωμάτιο. Η παραγόμενη από αυτό προγεστερόνη επιδρά στο ενδομήτριο για να υποστηρίξει την εμφύτευση και την περαιτέρω ανάπτυξη του γονιμοποιηθέντος ωαρίου.

Κατά την διάρκεια της εμμήνου ρύσεως (περίοδος) πέφτει το ενδομήτριο υπό τη μορφή αιμορραγίας.

Η διάρκεια ενός φυσιολογικού εμμηνορρυσιακού κύκλου κυμαίνεται από 28 έως 30 ημέρες. Η διάρκεια της παραγωγικής φάσης δεν είναι σταθερή, σε αντίθεση με την εκκριτική φάση η οποία διαρκεί 14 ημέρες.

Τα ωοθυλάκια

Το ωοθυλάκιο αποτελεί την βασική λειτουργική μονάδα της ωοθήκης. Η εμβρυολογική μορφή των ωοθυλακίων ονομάζεται αρχέγονο ωοθυλάκιο και προέρχεται από τα πρώτα γεννητικά κύτταρα, τα ωοκύτταρα. Με την έναρξη της εφηβείας υπάρχουν περίπου 300.000-400.000 αρχέγονα ωοθυλάκια ικανά να προχωρήσουν σε ωοθυλακιορρηξία. Κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας ένα μέρος από αυτά θα οδηγηθεί σε ατρησία, ενώ τα υπόλοιπα θα συνεχίσουν να εξελίσσονται κανονικά. Τελικά, μόνον 300-400 ωοθυλάκια αναμένεται να ωριμάσουν πλήρως και να φθάσουν σε ωοθυλακιορρηξία, ενώ τα υπόλοιπα θα εκφυλισθούν. Το ωοθυλάκιο που επιλέγεται προς ωορρηξία ονομάζεται «επικρατούν» ή «κυρίαρχο». 

Γονιμοποίηση

Η ανθρώπινη αναπαραγωγή είναι αποτέλεσμα της ένωσης του σπερματοζωαρίου με το ωάριο. Από την ένωση τους θα προκύψει το έμβρυο που θα αναπτυχθεί στη μήτρα για να γεννηθεί το παιδί.Εάν υπάρξει σεξουαλική επαφή τις γόνιμες ημέρες, το σπέρμα εναποτίθεται στον κόλπο.Τα σπερματοζωάρια ξεκινούν τη διαδρομή τους από το έξω τραχηλικό στόμιο, που αποτελεί την πύλη του έσω γεννητικού συστήματος της γυναίκας, ανοικτή κατά τις λίγες γόνιμες ημέρες, και πορεύονται δια μέσου του αυλού του τραχήλου και της κοιλότητας της μήτρας προς τις σάλπιγγες. Η σάλπιγγα παραλαμβάνει με τη βοήθεια των κροσσών, του ακραίου τμήματός της, το ωάριο το οποίο πρόσφατα απελευθερώθηκε με την ωοθυλακιορρηξία. Στη σάλπιγγα θα γίνει η γονιμοποίηση του ωαρίου από ένα μόνο σπερματοζωάριο. Το γονιμοποιημένο ωάριο (ζυγώτης) παραμένει στη σάλπιγγα για τις επόμενες 5-6 ημέρες όπου και διαιρείται σε 2,4,8,16 κ.ο.κ. κύτταρα, καθώς η σάλπιγγα το καθοδηγεί προς την κοιλότητα της μήτρας. Στη συνέχεια, το έμβρυο μεταναστεύει στην κοιλότητα της μήτρας, εμφυτεύεται στο ενδομήτριο («σύλληψη») και συνεχίζει την ανάπτυξή του.