Το ουροποιητικό σύστημα

Έχει σκοπό την παραγωγή και την αποβολή των ούρων. Με τα ούρα αποβάλλονται από τον οργανισμό διάφορα προϊόντα που προκύπτουν από την λειτουργία του και είναι άχρηστα ή βλαβερά. Διακρίνουμε δύο μοίρες στο ουροποιητικό σύστημα:

Α. Την εκκριτική που αποτελείται από τους δύο νεφρούς και έτσι επιτυγχάνεται η απέκκριση των ούρων.

Β. Την αποχετευτική που περιλαμβάνει

  • τους  νεφρικούς κάλυκες
  • τις νεφρικές πυέλους
  • τους ουρητήρες
  • την ουροδόχο κύστη και
  • την ουρήθρα

με τα οποία  τα ούρα απομακρύνονται από το σώμα

Οι νεφροί

Οι δύο νεφροί βρίσκονται στο πίσω μέρος της κοιλιάς, δεξιά και αριστερά από τη σπονδυλική στήλη, αντίστοιχα στο ύψος του

12ου θωρακικού με

3ου οσφυϊκού σπονδύλου.

Ο δεξιός νεφρός βρίσκεται λίγο πιο χαμηλά από τον αριστερό γιατί πιέζεται από το ήπαρ.

Κάθε νεφρός ζυγίζει περίπου 150 γρ. και έχει σχήμα φασολιού. Ο κάθε νεφρός εμφανίζει δύο επιφάνειες, την μπροστινή και την πίσω, δύο άκρα ή πόλους, τον άνω και τον κάτω, δύο χείλη, το έσω και το έξω. Το έσω χείλος του νεφρού έχει σχήμα κοίλο και είναι στραμμένο προς τη σπονδυλική στήλη. Στο μέσον του υπάρχει μία εντομή που ονομάζεται πύλη του νεφρού. Από την πύλη μπαίνουν στο νεφρό η νεφρική αρτηρία και βγαίνουν η νεφρική φλέβα και η νεφρική πύελος. Η πύλη του νεφρού οδηγεί σε κοιλότητα τη νεφρική κοιλία. Σε αυτή υπάρχουν οι νεφρικοί κάλυκες, η νεφρική πύελος και νεφρικά αγγεία. 

Η πίσω επιφάνεια κάθε νεφρού έρχεται σε επαφή με τη 12η πλευρά, από την οποία διαιρείται σε δύο μοίρες, την άνω που είναι πιο μικρή και την κάτω που είναι πιο μεγάλη.

Η μπροστινή επιφάνεια του δεξιού νεφρού έρχεται σε επαφή με το ήπαρ και το δωδεκαδάκτυλο.

Η μπροστινή επιφάνεια του αριστερού νεφρού έρχεται σε επαφή με το στομάχι, το σπλήνα και το πάγκρεας.

Το άνω άκρο του κάθε νεφρού ακουμπάει στο αντίστοιχο επινεφρίδιο.

Το κάτω άκρο του κάθε νεφρού έρχεται σε επαφή με τη δεξιά ή την αριστερή κολική καμπή αντίστοιχα

Η κατασκευή του νεφρού

O νεφρός είναι ένα όργανο αποπλατυσμένο από εμπρός προς τα πίσω κι αν κάνουμε μια τομή που να περνά από τα χείλη του θα δούμε ότι κάτω από τον ινώδη χιτώνα έχει δύο ουσίες.

Mια εξωτερική που λέγεται φλοιώδης και έχει σκούρο καφεκόκκινο χρώμα,

Μια εσωτερική που λέγεται μυελώδης είναι ανοιχτόχρωμη και αποτελείται από 8-12 πυραμιδοειδείς σχηματισμούς που ονομάζονται νεφρικές πυραμίδες κι έχουν τη βάση τους στραμμένη προς τη φλοιώδη ουσία και την κορυφή προς τη νεφρική κοιλία. Στην κορυφή κάθε νεφρικής πυραμίδας υπάρχει μια θηλή, γεμάτη μικρά σωληνάρια από τα οποία αναβλύζει το ούρο. 

Τα ουροφόρα σωληνάρια

Τα ουροφόρα σωληνάρια αρχίζουν από τη φλοιώδη ουσία με τυφλό άκρο που λέγεται έλυτρο του Bowman και καταλήγουν στη θηλή της νεφρικής πυραμίδας. Έχουν μήκος 5,5 εκ. και αποτελούνταια από:
α) Το έλυτρο του Bowman το οποίο μαζί με το αγγειώδες σπείραμα αποτελεί το νεφρικό σωμάτιο. Μέσα σε αυτό μαζεύεται το πρόουρο. Το πρόουρο περιέχει όλα τα συστατικά του πλάσματος του αίματος, εκτός από τα λευκώματα. Καθημερινά, σχηματίζονται 170 λίτρα πρόουρο, από τα οποία επαναρροφούνται 168,5 λίτρα και τελικά το απεκκρινόμενο ούρο ανέρχεται σε 1,5 λίτρο.

β) Το εσπειραμένο σωληνάριο, αποτελεί τη συνέχεια του ελύτρου του Bowman. Πορεύεται σπειροειδώς γύρω από το νεφρικό σωμάτιο και από εκεί πορεύεται ευθέως και μεταπίπτει στο αγκυλωτό σωληνάριο.

γ) Το αγκυλωτό σωληνάριο ή αγκύλη του Ηenle εμφανίζει ένα κατιόν σκέλος στη φλοιώδη μοίρα και ανακάμπτει απότομα (κορυφή) στο ανιόν σκέλος. Το ανιόν σκέλος της αγκύλης μεταβαίνει στο εμβόλιμο σωληνάριο.

δ) Το εμβόλιμο σωληνάριο, είναι εσπειραμένο και ελίσσεται στη φλοιώδη ουσία. Μεταπίπτει στο αθροιστικό σωληνάριο που αποτελεί την εκφορητική μοίρα του ουροφόρου σωληναρίου.

ε) Το αθροιστικό σωληνάριο εκβάλλει στην θηλή της νεφρικής πυραμίδας.

Οι νεφρικοί κάλυκες και η νεφρική πύελος

Οι νεφρικοί κάλυκες είναι κοίλα όργανα με μορφή φλιτζανιού. Οι μικροί νεφρικοί κάλυκες δέχονται τα ούρα από τη νεφρική θηλή στην οποία καταλήγουν τα μικροσκοπικά αθροιστικά σωληνάρια των νεφρώνων. Οι μικροί κάλυκες συρρέουν  όπως τα κλαδιά ενός δένδρου και σχηματίζουν τους μεγάλους κάλυκες, οι οποίοι εκβάλλουν και στέλνουν τα ούρα στη νεφρική πύελο.

Ο ουρητήρας

Οι ουρητήρες είναι δυο, ένας από κάθε νεφρό με μήκος 25-30 εκ περίπου και μεταφέρουν τα ούρα από τους νεφρούς στην ουροδόχο κύστη. O ουρητήρας μπαίνει στο τοίχωμα της ουροδόχου κύστης λοξά και η πορεία του μέσα στο τοίχωμά της σχηματίζει ένα ειδικό βαλβιδικό μηχανισμό που δεν επιτρέπει στα ούρα που έχουν περάσει μέσα στην ουροδόχο κύστη να επιστρέψουν στον ουρητήρα. 

Ουροδόχος κύστη

Eίναι ένα κοίλο μυώδες όργανο μεταβλητών διαστάσεων (ανάλογα με το βαθμό πλήρωσής της). Bρίσκεται στο έδαφος της μικρής πυέλου πίσω από την ηβική σύμφηση και μοιάζει με μπαλόνι. 

Η θέση της ουροδόχου κύστης στη γυναίκα είναι ανάμεσα στην ηβική σύμφυση και στη μήτρα

Στον άνδρα είναι ανάμεσα στην ηβική σύμφυση και στο ορθό. Στον άνδρα κάτω από την ουροδόχο κύστη βρίσκεται ο προστάτης.

Στην ουροδόχο κύστη διακρίνουμε:

1. τη βάση ή πυθμένα, που βρίσκεται προς τα κάτω και από αυτή ξεκινάει η ουρήθρα
2. το σώμα, που χωρίζεται από τη βάση με τις εκβολές των ουρητήρων
3. την κορυφή, που βρίσκεται προς τα πάνω και μπροστά

Η ουρήθρα

Eίναι ένας ινομυώδης σωλήνας, συνέχεια της ουροδόχου κύστης.

Tο μήκος της γυναικείας ουρήθρας είναι περίπου 4 cm. Έρχεται λοξά προς τα εμπρός και κάτω και αφού περάσει τους μύες του περινέου εκβάλλει με το έξω στόμιο της κάτω από την κλειτορίδα, ανάμεσα στα μικρά χείλη του αιδοίου, εμπρός από την είσοδο του κόλπου.

Η ανδρική ουρήθρα μοιάζει με τη γυναικεία στην κατασκευή αλλά διαφέρει:

  • στο μήκος,
  • την πορεία, και
  • τη χρησιμότητα. H ουρήθρα στην γυναίκα χρησιμεύει μόνο για την αποβολή των ούρων, σε αντίθεση με την ανδρική, που χρησιμοποιείται και για την εκσπερμάτωση.

Έχει μήκος 18–20 cm. Bγαίνει από την ουροδόχο κύστη προς τα κάτω και περνά μέσα από τον προστάτη αδένα.

  • H πρώτη της αυτή μοίρα λέγεται προστατική και δέχεται τις εκβολές των εκσπερματιστικών πόρων.
  • Στη συνέχεια στρέφεται προς τα εμπρός και το τοίχωμά της γίνεται λεπτό· η μοίρα της αυτή λέγεται υμενώδης.
  • Aκολουθεί η σηραγγώδης μοίρα (μέσα στο μέσο σηραγγώδες σώμα του πέους), η οποία είναι η μακρύτερη από όλες τις μοίρες και είναι εύκαμπτη.

Kαταλήγει στο έξω στόμιο στην κορυφή της βαλάνου.

Οι νεφροί και τα υγρά του σώματος

Το ισοζύγιο υγρών δηλαδή η διαφορά μεταξύ προσλαμβανόμενης και αποβαλλόμενης ποσότητας νερού, έχει μεγάλη σημασία για τον οργανισμό καθώς συμβάλλει στην καλή λειτουργία των οργάνων. Το νερό καθορίζει τον όγκο του αίματος, γίνεται μέσο μεταφοράς των θρεπτικών στοιχείων και συμβάλλει στην αποβολή των άχρηστων ουσιών από τον οργανισμό. 

Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν μηχανισμοί πρόσληψης και αποβολής νερού οι οποίοι λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται ισορροπία στο ισοζύγιο του νερού.

Το νερό προσλαμβάνεται:

  • αυτούσιο 
  • με τις τροφές 
  • με την καύση των διαφόρων συστατικών της τροφής και ιδιαίτερα των υδατανθράκων.

Νερό χάνεται από τον οργανισμό:

  • με την άδηλο αναπνοή από το δέρμα,
  • με τη μορφή ιδρώτα,
  • με τα κόπρανα από τον γαστρεντερικό σωλήνα και
  • με τα ούρα από τους νεφρούς.

Από τους παραπάνω μηχανισμούς ο κύριος ρυθμιστής της ισορροπίας του νερού είναι οι νεφροί οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να παράγουν μεγαλύτερες ή μικρότερες ποσότητες ούρων ώστε να επιτυγχάνεται η ισορροπία των υγρών του σώματος.

Ο μηχανισμός παραγωγής ούρων

Η παραγωγή των ούρων γίνεται με:

  1. Διήθηση του πλάσματος από το αγγειώδες σπείραμα προς το έλυτρο του Bowman.
  2. Επαναρρόφηση συστατικών από τα τριχοειδή αγγεία που περιβάλλουν τους νεφρώνες.

Διήθηση είναι η διαδικασία διαχωρισμού συστατικών με διαφορετικό μέγεθος, και στη συγκεκριμένη περίπτωση αφορά μικρά μόρια και ιόντα. Τα τριχοειδή του αγγειώδους σπειράματος και η εσωτερική επιφάνεια του ελύτρου του Bowman έχουν μικρούς πόρους έτσι ώστε άχρηστα προιόντα του μεταβολισμού να μετακινούνται προς το έλυτρο του Bowman. Το μίγμα των μικρών μορίων που σχηματίζεται εκεί ονομάζεται πρόουρο, το οποίο φυσιολογικά περιέχει αμινοξέα, γλυκόζη, άλατα και ουρία διαλυμένα σε νερό. Οι πρωτεΐνες και τα ερυθροκύτταρα, λόγω μεγέθους, παραμένουν στο αίμα.

Επαναρρόφηση είναι η διαδικασία κατά την οποία χρήσιμα -για τον οργανισμό- συστατικά του πρόουρου επιστρέφουν στο αίμα και την κυκλοφορία. Τα απαγωγά αγγεία από το αγγειώδες σπείραμα σχηματίζουν ένα δεύτερο δίκτυο τριχοειδών γύρω από το ουροφόρο σωληνάριο ώστε να γίνεται μετακίνηση π.χ νερού, γλυκόζης.

Γνωρίζετε ότι:

Όλο το αίμα του σώματος περνά από τους νεφρούς κάθε 4-5 λεπτά

Τα ούρα

Τα ούρα περιέχουν πολλά άχρηστα για τον οργανισμό στοιχεία που προκύπτουν από το ειδικό φιλτράρισμα που γίνεται στους νεφρούς μας. 

Τα φυσιολογικά ούρα είναι κίτρινα έως διαυγή, ανάλογα με την πυκνότητα και την περιεκτικότητα διαφόρων χρωμογόνων ουσιών, όπως η ουροχολίνη. Η ένταση του χρώματος των ούρων εξαρτάται από τη συγκέντρωση διαφόρων ουσιών σε αυτά. Έτσι, τα αραιά ούρα είναι πιο ανοιχτόχρωμα από τα πυκνά. Γενικά όσο λιγότερο νερό πίνουμε και όσο περισσότερο ιδρώνουμε, τόσο πιο σκούρα είναι τα ούρα μας.